Vilayet-İ Rum`un İnşası Baniler-Vakıflar-Mimari Aktörler Yörgüç Paşa Ailesi`nin Mimari Etkinliği 1429 -1494
Osmanlı idari yapılanmasında Vilâyet-i Rûm olarak adlandırılan Amasya ve çevresinde on beşinci yüzyıl boyunca Osmanlı siyasini erkini temsil eden Yörgüç Paşa ve ailesi, Erken Osmanlı Mimarlığı'nın Anadolu taşrasındaki en önemli banileri olarak dikkat çekmektedir. Yörgüç Paşa [ö. 1442], eşi Şahbula Hatun [ö. ?], oğlu Mustafa Bey [ö. ?], torunu Hatice Hatun [ö. ?], kardeşi Hızır Paşa [ö. 1466] ve onun oğlu Mehmed Paşa [ö. 1498] eliyle gerçekleşen mimari üretim, Amasya, Tokat, Samsun, Havza, Vezirköprü ve yakınlarındaki İshakalanı Köyü, Ladik, Kavak, Niksar, İskilip, Tosya, Sonisa/Uluköy, Gümüş, İznik, Akhisar/Pamukova yerleşimlerine dağılmaktadır. Aile inşa ettirdikleri yapılar aracılığıyla özellikle Amasya çevresinin mimari bakımdan 'Osmanlılaşması'na katkıda bulundukları görülmektedir.
Yapıların anıtsal karakteri, ailenin olduğu kadar Osmanlı siyasi erkinin de prestijini temsil etmektedir. Aile bireyleri eliyle inşa edilen hayır yapılarının bakım-onarım-işletme giderlerini karşılamak üzere yine onlar tarafından inşa edilen ticari yapılarla birlikte iki yüze yakın köyün ailenin payına düşen [mâlikane] hissesi vakfedilmiştir. Geçici olarak ailenin tasarrufunda bulunan bu hisselerin vakfedilmesi, Osmanlı vakıf sisteminde yaygın bir uygulama olsa da, aile üyelerinin banilik motivasyonlarından birinin, geçici olan bu gelirin nesilden nesile aktarılacak kalıcı bir gelir olarak aileye bırakılması olduğunu düşündürmektedir. Vakfedilen çoğu köyün isimleri değiştiği için büyük bir kısmının yeri tespit edilememiştir. Ancak, vakfiye ve tahrir defterlerindeki kayıtlar eşliğinde, söz konusu köylerin [İznik ve Akhisar/Pamukova'daki birer mescid haricinde] yapıların dağıldığı bölge ile örtüştüğü görülmektedir.
Osmanlı idari yapılanmasında Vilâyet-i Rûm olarak adlandırılan Amasya ve çevresinde on beşinci yüzyıl boyunca Osmanlı siyasini erkini temsil eden Yörgüç Paşa ve ailesi, Erken Osmanlı Mimarlığı'nın Anadolu taşrasındaki en önemli banileri olarak dikkat çekmektedir. Yörgüç Paşa [ö. 1442], eşi Şahbula Hatun [ö. ?], oğlu Mustafa Bey [ö. ?], torunu Hatice Hatun [ö. ?], kardeşi Hızır Paşa [ö. 1466] ve onun oğlu Mehmed Paşa [ö. 1498] eliyle gerçekleşen mimari üretim, Amasya, Tokat, Samsun, Havza, Vezirköprü ve yakınlarındaki İshakalanı Köyü, Ladik, Kavak, Niksar, İskilip, Tosya, Sonisa/Uluköy, Gümüş, İznik, Akhisar/Pamukova yerleşimlerine dağılmaktadır. Aile inşa ettirdikleri yapılar aracılığıyla özellikle Amasya çevresinin mimari bakımdan 'Osmanlılaşması'na katkıda bulundukları görülmektedir.
Yapıların anıtsal karakteri, ailenin olduğu kadar Osmanlı siyasi erkinin de prestijini temsil etmektedir. Aile bireyleri eliyle inşa edilen hayır yapılarının bakım-onarım-işletme giderlerini karşılamak üzere yine onlar tarafından inşa edilen ticari yapılarla birlikte iki yüze yakın köyün ailenin payına düşen [mâlikane] hissesi vakfedilmiştir. Geçici olarak ailenin tasarrufunda bulunan bu hisselerin vakfedilmesi, Osmanlı vakıf sisteminde yaygın bir uygulama olsa da, aile üyelerinin banilik motivasyonlarından birinin, geçici olan bu gelirin nesilden nesile aktarılacak kalıcı bir gelir olarak aileye bırakılması olduğunu düşündürmektedir. Vakfedilen çoğu köyün isimleri değiştiği için büyük bir kısmının yeri tespit edilememiştir. Ancak, vakfiye ve tahrir defterlerindeki kayıtlar eşliğinde, söz konusu köylerin [İznik ve Akhisar/Pamukova'daki birer mescid haricinde] yapıların dağıldığı bölge ile örtüştüğü görülmektedir.
