İma-yı Törehat-ı Büldanan = Osmanlı Beldelerinin Töreleri CİLTLİ
Osmanlı edebî literatüründe seyahatname ve tarihî coğrafya tarzı eserlere, diğer türlere göre çok dahaaz rastlandığı bilinen bir gerçektir. Osmanlı şehir, kasaba ve köy gibi yerleşim yerlerinin fizikîgörünümleri, demografik yapısı ile sosyal ve kültürel tarihleri bakımından önemli bilgileri ihtiva edenbu tür eserler arasında bugüne kadar pek fazla dikkati çekmeyenlerden biri, XVIII. yüzyıl sonlarındaMehmed Hâşim tarafından kaleme alınan Îmâ-yı Törehât-ı Büldânân adlı seyahatnamedir. Adından daanlaşılacağı üzere Osmanlı beldelerinin töreleri hakkında bilgiler veren bu eser, yazarının yaşadığıdönemin Osmanlı toplumu için önemli bir kaynak özelliğini taşır. Îmâ-yı Törehât-ı Büldânân kâtip zümresine mensup olan Mehmed Hâşim'in daha ziyade idarî ve askerîseferlerdeki görevleri esnasında seyahatleri ile ilgili topladığı bilgi ve notlar yanında, özellikle yerindeyaptığı gözlemlerine ve tespitlerine dayanır. Sadece tarihî değil, dil, edebiyat, sosyoloji, antropoloji,etnografya ve coğrafya bilimleri bakımından da zengin bilgileri ihtiva eder. Eserde Osmanlı şehir,kasaba ve beldelerinde yaşayanların, gözlemci yazarın kendine has yaklaşımları içinde, durumlarıanlatılmakta; her yerleşim yerinin sosyal yapısı ile cami, mescit, kilise, manastır, tekke, zaviye gibi dinîve sosyal eserlerine işaret edilmektedir. Bilhassa çeşitli toplulukların sosyal yapılanma ve yaşayıştarzları ile dinî ve sosyal eserler çevresinde oluşan pek çok örf, âdet, gelenek ve törelerindenbahsedilmekte ve ayrıca gezilen yerlerde yetiştirilen mahsuller, üretilen mal ve eşyalar hususi ad,kavram ve kavram işaretleriyle verilmektedir. Bütün bunların yanında şehir ve kasabalara dairaçıklamalar yapılırken zaman zaman başka şehir ve kasabalarla olan benzerlikler ve aykırılıklara dadikkat çekilmektedir.Bugüne kadar araştırıcıların pek fazla dikkatini çekmeyen bu seyahatname, farklı özellikleriyle,Osmanlı beldelerinin tarihi, toplumu ve kültürel coğrafyası üzerinde yapılacak araştırmalar için önemlibir kaynak niteliğini haizdir.
Osmanlı edebî literatüründe seyahatname ve tarihî coğrafya tarzı eserlere, diğer türlere göre çok dahaaz rastlandığı bilinen bir gerçektir. Osmanlı şehir, kasaba ve köy gibi yerleşim yerlerinin fizikîgörünümleri, demografik yapısı ile sosyal ve kültürel tarihleri bakımından önemli bilgileri ihtiva edenbu tür eserler arasında bugüne kadar pek fazla dikkati çekmeyenlerden biri, XVIII. yüzyıl sonlarındaMehmed Hâşim tarafından kaleme alınan Îmâ-yı Törehât-ı Büldânân adlı seyahatnamedir. Adından daanlaşılacağı üzere Osmanlı beldelerinin töreleri hakkında bilgiler veren bu eser, yazarının yaşadığıdönemin Osmanlı toplumu için önemli bir kaynak özelliğini taşır. Îmâ-yı Törehât-ı Büldânân kâtip zümresine mensup olan Mehmed Hâşim'in daha ziyade idarî ve askerîseferlerdeki görevleri esnasında seyahatleri ile ilgili topladığı bilgi ve notlar yanında, özellikle yerindeyaptığı gözlemlerine ve tespitlerine dayanır. Sadece tarihî değil, dil, edebiyat, sosyoloji, antropoloji,etnografya ve coğrafya bilimleri bakımından da zengin bilgileri ihtiva eder. Eserde Osmanlı şehir,kasaba ve beldelerinde yaşayanların, gözlemci yazarın kendine has yaklaşımları içinde, durumlarıanlatılmakta; her yerleşim yerinin sosyal yapısı ile cami, mescit, kilise, manastır, tekke, zaviye gibi dinîve sosyal eserlerine işaret edilmektedir. Bilhassa çeşitli toplulukların sosyal yapılanma ve yaşayıştarzları ile dinî ve sosyal eserler çevresinde oluşan pek çok örf, âdet, gelenek ve törelerindenbahsedilmekte ve ayrıca gezilen yerlerde yetiştirilen mahsuller, üretilen mal ve eşyalar hususi ad,kavram ve kavram işaretleriyle verilmektedir. Bütün bunların yanında şehir ve kasabalara dairaçıklamalar yapılırken zaman zaman başka şehir ve kasabalarla olan benzerlikler ve aykırılıklara dadikkat çekilmektedir.Bugüne kadar araştırıcıların pek fazla dikkatini çekmeyen bu seyahatname, farklı özellikleriyle,Osmanlı beldelerinin tarihi, toplumu ve kültürel coğrafyası üzerinde yapılacak araştırmalar için önemlibir kaynak niteliğini haizdir.
